Kan je verdienen met Technische Analyse?

Momenteel beschikt vrijwel elke beurssite over een onderdeel waarin TA besproken wordt en veel columnisten gebruiken de TA dan ook als belangrijkste basis van hun voorspellingen. Ook hebben vrijwel alle grote banken technisch analisten in dienst die voorspellingen doen over de richting die de beurs gaat nemen. Binnen de economische wetenschappen is Technische Analyse nogal omstreden, het is daarom ook maar de vraag of het enigszins nuttig is om op basis van TA beslissingen te nemen op de beurs.

Technische Analyse is in grote mate gebaseerd op het principe dat alle informatie die de markt bereikt heeft zit al in de prijs verwerkt. Natuurlijk is het mogelijk om deze informatie sneller te ontvangen, beoordelen en erop te handelen dan anderen dat doen, maar als eenvoudige particulier loop je altijd achter op de gespecialiseerde handelaren en banken.

Hierbij heb ik nog wel een aardige anekdote: jaren geleden werd ik uitgenodigd op de Rijksuniversiteit Groningen voor een masterclass beleggen. Samen met een aantal anderen kregen wij hier korte colleges van verschillende docenten en hoogleraren met beleggen als belangrijkste thema. Een onderdeel van deze reeks was het spelen van een beleggingspel. Met een fictieve 100.000 gulden konden we aandelen kopen en verkopen, waarbij het vooral belangrijk was om aan te geven wat onze motivatie was bij een bepaalde beslissing.

Hier werd ook goed duidelijk op welke manier veel amateur beleggers redeneren: er werden aandelen Koninklijke Olie gekocht omdat er net die week een project was aangekondigd waarin Shell een goede deal had gemaakt en waar ze hoge verwachtingen van hadden. Een ander ging juist short op Ahold, want de jaarcijfers waren volgens verschillende analisten tegengevallen.

De fout die gemaakt werd, was al snel duidelijk: beleggingbeslissingen werden gemaakt op basis van nieuws dat al lang bekend was. De effecten van de berichten omtrent Shell en Ahold waren al veel eerder verwerkt in de prijs van het aandeel en het had dan ook geen enkele zin om alsnog een beslissing te maken op basis van dit nieuws. Dit is de klassieke beginnersfout die veel beleggers maken maar die niet al te veel impact op de markt heeft, het zijn immers doorgaans maar kleine transacties die in het niet vallen bij het institutioneel geweld.

Technische Analyse gaat er dus vanuit dat alle informatie al in de prijs van een aandeel verwerkt zit, handelen op basis van informatie is dus altijd een gok. Dit is ook te zien in de prijzen van opties, zowel call als put. Momenteel staan de aandelenkoersen laag ten opzichte van een jaar geleden, het lijkt dan verstandig om lange termijn calls te kopen op de index. De premies op opties zijn echter al een jaar net zo hoog als de kans dat aandelen ooit weer gaan stijgen. Alles zit dus al in de prijs.

De AEX door de 200 punten: so what?

Nu de AEX om de 200 punten heen zweeft vult de financiële pers zich weer met een vreemd soort spanning. Blijft de weerstand intact, sluiten we boven de 200, of gaan we er juist doorheen en eindigen we veel lager? De grens van 200 punten zou psychologisch belangrijk zijn, omdat dit invloed heeft op het consumentenvertrouwen.

Nou, ik kan je vertellen dat dit een fabel is. Het maakt voor de toekomstige beurskoersen weinig uit wat de AEX gaat doen. De oorsprong van deze hoax is te herleiden in de Technische Analyse, een pseudowetenschap van astrologisch niveau. In het kort is de gedachte erachter dat alle informatie al in de koers zit, fundamentele analyse is daarom overbodig. Nu valt daar tot op zekere hoogte iets voor te zeggen, maar dat wil nog niet zeggen dat je daarom maar lukraak lijntjes en weerstanden kan gaan tekenen. Beurskoersen laten zich namelijk niet voorspellen, wees daarom nuchter en ga het ook niet proberen.

De AEX is zelf geen aandeel waarin gehandeld kan worden, het is een index bestaande uit andere aandelen, die allen een eigen reden hebben om omhoog of omlaag te gaan. Deze koersen laten zich in een kleine economie als de Nederlandse vooral leiden door wat er over de grens gebeurt. De futures op de Amerikaanse beurs zijn een stuk belangrijker dan de Nederlandse grens van 200 punten. Aangezien de Amerikaanse indices momenteel niet met een belangrijke grens worstelen, is het onzin om aan te nemen dat de Nederlandse AEX aandelen zich anders zullen gedragen nu de 200 punten in zicht zijn.

Voor wat betreft het psychologische effect kan ik ook kort zijn: sommige beleggers zullen een koers onder de 200 ervaren als een koopmoment, anderen zien het als een verkoopsignaal. Er valt dus niets zinnigs over te zeggen. Trek er daarom vooral niet te veel van aan.

Madoff en andere fraudeurs

Je kan zeggen wat je wil van de kredietcrisis, maar het ruimt in ieder geval wel lekker op. Nu pas blijkt hoeveel Ponzi fraudeurs er de afgelopen jaren een kleiner of groter piramidespelletje op na hielden. Natuurlijk is dit van alle tijden, maar omdat veel van deze vehikels min of meer afhankelijk waren van de beurs, is de afgelopen maanden de bodem onder heel wat piramides weggeslagen. Bij deze in chronologische volgorde een kort overzicht, inclusief de schade:

• Bernard Maddoff, $ 50 miljard + 2 zelfmoorden
• Satyam Computers Services, India, $ 1 miljard
• Joseph S. Forte, $ 50 miljoen
• Practical Property Portfolio, £ 80 miljoen
• GFX Capital Markets Ltd, £ 40 miljoen
• Stanford International Bank, $ 8 miljard
• Westgate Capital Management, enkele honderden miljoenen dollars

Om dan nog maar even met opperfraudeur Madoff te eindigen, die ondanks zijn charmante voorkomen gewoon een ordinaire zak bleek te zijn. Conclusie van het verhaal: stop alleen geld in fondsen die je begrijpt en dan het liefst nooit je hele pensioen in hetzelfde potje.

Rabobank voorbeeld voor hele bankensector

Terwijl veel andere banken op het randje van de afgrond hebben gestaan in 2008, is de Rabobank gewoon stug doorgegaan met het maken van winst. Sterker nog, ze hebben zelfs meer winst gemaakt dan het jaar ervoor. 2,8 miljard euro winst is hoe dan ook een goede prestatie, gezien de omstandigheden in het afgelopen jaar is dit echter uitzonderlijk.

De banken die staatssteun hebben gekregen (in Nederland, maar ook elders) hebben dit vaak onder zeer ongunstige voorwaarden gedaan. De politici die de banken steunen willen hun achterban namelijk niet de indruk geven dat er cadeautjes weggegeven worden. Als deze banken over enkele jaren weer een operationele winst maken, zijn ze gebonden aan de leningen die ze het afgelopen jaar aangegaan zijn. Voor de aandeelhouders blijft er op die manier weinig over.

De Rabobank heeft hier niet aan mee gedaan, daarom zullen ze voorlopig ook nog wel in staat zijn om winst te blijven maken. Daarmee zijn ze direct het bewijs dat niet de gehele bankensector verrot is. Door continu een eigen koers te blijven varen hebben ze het lange termijn perspectief boven alles geplaatst. Dat dit zonder een notering aan de beurs is, is wellicht een aanwijzing dat het voor meer banken beter kan zijn om een coöperatieve constructie te hanteren, of in ieder geval een constructie waarbij de bank wel in privaat eigendom is, maar geen publieke notering kent. Ik kan me dan ook best voorstellen dat over tien jaar een meerderheid van de banken een voorbeeld heeft genomen aan de Rabobank.

Banenverlies VS, maar China blijft groeien

Twee verschillende verhalen van twee verschillende economische grootmachten: de werkgelegenheid in de Verenigde Staten is in februari met 697.000 banen afgenomen. Dit is een record, sinds salarisstrookverwerker ADP acht jaar geleden begon met meten is de afname nog nooit zo groot geweest. Een klein en wellicht voorbarig lichtpuntje is dat het aantal aangekondigde ontslagen in februari is afgenomen. Het is dus niet ondenkbaar dat het banenverlies in maart een stuk minder zal zijn.

Aan de andere kant van de globe horen we hele andere verhalen: in China neemt de verwachte economische groei wellicht af, maar omdat het westen nog steeds massaal plastic troep uit dat land blijft importeren is de economische groei daar nog altijd 6% op jaarbasis, zo is de verwachting. De Times noemt het al een teken dat we wellicht over het dieptepunt heen zijn. In tegenstelling tot de nieuwe president van de VS ga ik me niet aan zo'n uitspraak wagen, voor hetzelfde geld kan het nog een jaar of langer duren voor de beurskoersen weer iets van hun verlies goed hebben gemaakt. Dat gezegd hebbende, als je echt veilig wil beleggen dan koop je gespreid, elke dag een klein plukje fondsaandelen.

Wil Bos nationaliseren omdat er een bank op omvallen staat?

Dat Wouter Bos het niet zo op de aandeelhouders had, weten we sinds gisteren maar al te goed. Maar dat hij gelegaliseerde diefstal van aandelen toe wil voegen aan zijn pakket crisismaatregelen, zal toch veel mensen verbazen. Want laten we eerlijk zijn, dit gaat toch nergens meer over? De huidige recessie mag dan wel ernstig zijn, de economische theorie leert ons ook dan onteigening en gedwongen nationalisatie nou niet direct de meest rendabele oplossingen zijn om een crisis te bestrijden. Zelfs Keynes ging niet zo ver.

Dat Bos hier nu mee komt zou twee dingen kunnen betekenen: ofwel hij probeert een politieke agenda door te drukken waarbij de overheid meer macht naar zich toe trekt om direct in de economie in te kunnen grijpen, ofwel Bos weet meer dan wij dat weten en hij acht dit soort maatregelen noodzakelijk. Gedwongen nationalisatie is iets wat bij regimes zoals die van Mugabe of Chavez hoort, voor Nederland is het tien stappen te ver. Bos weet dit ook, ik kan me niet voorstellen dat hij onder normale omstandigheden met plezier dit soort maatregelen neemt. Zou het kunnen zijn dat hij meer weet dan wat de aandeelhouders weten? Is er wellicht op korte termijn een nationalisatie ophanden omdat een grote Nederlandse bank op omvallen staat? Volgens mij hebben we zoiets eerder gehoord.

Volgens Bos hebben de beleggers het gedaan

Hoe gek wil je het hebben? Volgens de minister van financiën, Wouter Bos, zijn de beleggers de schuldigen in de kredietcrisis. En de commissarissen hebben niet voldoende toezicht gehouden. Onverantwoorde risico's zijn beide groepen niet uit de weg gegaan en de oplossingen hebben ze overgelaten aan politiek en overheid.

Het blijft bizar om te zien dat intelligente mensen als Wouter Bos zich zo mee laten slepen op het moment dat ze te machtig worden. In slechte tijden kloppen de banken bij de minister aan, en Super Wouter lost het wel even voor ze op. De aandeelhouders hadden dit allemaal makkelijk kunnen voorkomen, maar nee, het was Wouter die iedereen uit de narigheid moest halen. Aandeelhouders gaan immers alleen achter hun korte termijn belangen aan, de lange termijn interesseert ze niets.

De werkelijkheid is anders. Het overgrote deel van het aandelenkapitaal komt van institutionele beleggers en particuliere buy and hold beleggers. Allemaal lang geld dus. Veel van deze beleggers zijn nog steeds aandeelhouder bij de banken en andere bedrijven waar het nu zo slecht gaat. Bovendien zijn de meeste aandeelhouders van Nederlandse bedrijven (of bedrijven die in Amsterdam een notering hebben) niet noodzakelijkerwijs uit Nederland afkomstig. Dit kunnen net zo goed buitenlandse institutionele beleggers zijn. Al deze beleggers zien het liefst een goede dividend uitkering, niet alleen nu, maar ook over tien of twintig jaar.

Recessie's horen er gewoon bij. Eens in de zoveel jaar komt er weer een recessie langs, waarvan de ene wat heftiger is dan de andere. Het is heel verleidelijk om nu te denken dat dit nog nooit eerder heeft plaatsgevonden, maar dat is onzin. Na deze crisis gaan de koersen ook weer gewoon omhoog, om een aantal jaren later weer omlaag te gaan. Aandeelhouders kunnen daar bitter weinig aan doen. Er zullen ook altijd bedrijven zijn die te grote risico's nemen, en dat is maar goed ook. Het nemen van risico's is namelijk een stuwende kracht binnen het kapitalisme. Een aantal van deze risico's pakken goed uit, een aantal niet en dan hoort een bedrijf failliet te gaan.

We hebben echter al eerder gezien dat het nu juist de centrale banken zijn die dit tegenhouden. Door banken te redden blijven de problemen in het systeem. Dat verandert ook niet als de raad van bestuur vervangen wordt, het hele bedrijf hoort gewoon in default te gaan. Maar laat het nu net Wouter Bos zijn die dit heeft tegengehouden, waardoor de problemen uiteindelijk gewoon weer terug komen.

Dollar is koning, maar goud blijft keizer

Terwijl het nog geen jaar geleden was dat de Amerikaanse dollar op een dieptepunt stond ten opzichte van verschillende andere valuta wereldwijd, is de munt momenteel weer flink populair. In de US Dollar Index staat de dollar weer op het niveau van maart 2006. De euro/dollar koers was een jaar geleden nog $ 1,5970 voor je euro, tegenwoordig krijg je nog maar $ 1,2574 per euro.

Dit schijnt dan ook vooral te maken te hebben met een vlucht van buitenlandse aandelen en investeringen terug naar de dollar, oftewel het proces van deleveraging dat we al sinds september vorig jaar zien gebeuren. De directe aanleiding dit keer is het gooien met geld naar AIG. Overigens zou je normaal gesproken mogen verwachten dat de dollar in zo'n geval zou dalen, een nogal fundamenteel gevolg van de verandering in vraag en aanbod verhoudingen. Er worden immers opnieuw miljarden dollars bijgetoverd. Probleem is echter dat er nauwelijks alternatieven voor de dollar zijn. Ook de euro en de yen doen het slecht.

Op zulke momenten komt goud weer om de hoek kijken. Normaal gesproken zien we de koers van goud in dollars per troy ounce, maar in euro's gemeten blijkt het metaal nog veel interessanter en staat het inmiddels op de hoogste prijs ooit (nou ja, sinds we de euro hebben in ieder geval). De reden hiervoor? Analisten zijn bang dat de grote centrale banken Zimbabwe achterna gaan...

AEX op niveau 1995: einde passief beleggen?

De strategie van het op lange termijn passief beleggen wankelt op haar grondvesten. Hier nog even een korte definitie van Buy and Hold uit Investopedia:

"Buy And Hold

What Does Buy And Hold Mean?
A passive investment strategy in which an investor buys stocks and holds them for a long period of time, regardless of fluctuations in the market. An investor who employs a buy-and-hold strategy actively selects stocks, but once in a position, is not concerned with short-term price movements and technical indicators.

Investopedia explains Buy And Hold
Conventional investing wisdom tells us that with a long time horizon, equities render a higher return than other asset classes such as bonds. There is, however, a debate over whether a buy-and-hold strategy is actually superior to an active investing strategy; both sides have valid arguments. A buy-and-hold strategy has tax benefits, however, because long-term investments tend to be taxed at a lower rate than short-term investments. "

Passief beleggen is waarvoor aandelen zijn uitgevonden. Als mede-eigenaar van een bedrijf deel je mee in de winst en het zijn voornamelijk deze dividend uitkeringen die het interessant maken om je geld in aandelen te stoppen in plaats van op een spaarrekening. Dit blijkt ook wel uit de huidige stand van de AEX. Als je eind 1995 de index had gevolgd dan was de waarde van je investering gelijk gebleven, ervan uitgaande dat je het dividend (wat doorgaans een stuk minder is dan de spaarrente) hebt opgenomen.

De waarde van aandelen zegt in de eerste plaats iets over de winstverwachting van een bepaald bedrijf. Dat de koersen nu op het niveau van 1995 staan wil dus zeggen dat alle investeringen die sinds die periode zijn gedaan (in de laatste 13 jaar!) niets toe hebben kunnen voegen aan de winstverwachting van de bedrijven. Ze zijn dus in feite waardeloos geworden. Ook innovaties als het internet en mobiele telefonie hebben de winsten niet kunnen verbeteren. Het is dus maar de vraag of ultrapassief beleggen wel de meest succesvolle strategie van investeren is.